Κρημνιώτη Π. Η ιστορία του Κίρκινου χάνεται στα βάθη της ελληνικής μυθολογίας. Μια παραλλαγή του μύθου τον θέλει ανιψιό του Δαίδαλου και εφευρέτη του διαβήτη. Απ' αυτή τη μυθική ιδιότητα του έλκει τη δημοφιλία του. Το όνομά του φέρει ένας αστερισμός σε σχήμα διαβήτη, ο οποίος είναι ορατός στο νότιο ημισφαίριο. Οι Αθηναίοι του βορείου ημισφαιρίου έχουμε την ευκαιρία να τον ... συναντήσουμε στον "φυσικό του χώρο", στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών όπου δανείζει το όνομά του σε μια ξεχωριστή έκθεση. Ο τίτλος της "Κίρκινος: Η Γεωμετρία στην τέχνη και την επιστήμη» παραπέμπει σε όσα ενδιαφέροντα έχει να δει ο επισκέπτης διατρέχοντας μια διαδρομή που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ένας αρχαιοελληνικός και ένας βυζαντινός διαβήτης, ένα ρωμαϊκό πόδι (μονάδα μήκους), διαστημόμετρα διαφόρων μεγεθών, του 16ου και του 18ου αιώνα, σετ από μπρούτζινα γεωμετρικά όργανα, περίπου του 1590 κατασκευασμένα από τον Augustin Ryther, έναν από τους σημαντικότερους κατασκευαστές της Ελισαβετιανής περιόδου, αλλά και διαφόρων μεγεθών κασετίνες τσέπης από δέρμα καρχαρία με ασημένιες λεπτομέρειες οι οποίες περιέχουν πλήρη σετ γεωμετρικών οργάνων, μια ασημένια θήκη του 18ου αι. η οποία όταν είναι κλειστή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν τηλεσκόπιο είναι μερικά από τα εκθέματα των σχεδιαστικών και μετρικών οργάνων και εργαλείων που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και προέρχοναι από τη συλλογή του Θανάση Κουτρουβέλη. Σπάνια όργανα και εργαλεία, περίτεχνα κοσμημένα και φυλαγμένα έτσι που γίνεται εμφανές πόσο πολύτιμα ήταν για τον κάτοχό τους, υπενθυμίζουν στον επισκέπτη όλα αυτά τα θαυμαστά που δημιούργησε ο άνθρωπος για να μετρά και να υπολογίζει μεγέθη και αποστάσεις. Υπενθυμίζουν επιπλέον πως μ' αυτά τα μικροσκοπικά εργαλεία, που έμειναν αναλλοίωτα στο πέρασμα των αιώνων, χαράχτηκαν νέοι δρόμοι στην ιστορία των επιστημών και της τέχνης. Ή όπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ Θεοδόσης Π. Τάσιος στο προλογικό του σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης: "Ιδού λοιπόν πως ετούτα τα κομψότατα και περίτεχνα σχεδιαστικά εργαλεία συνιστούν τη δίοδο των διανοημάτων που κατεβαίνουν στο χέρι και μετα-Σχηματίζονται σε Επιστήμη/Τεχνολογία/Τέχνη! Φαντασθείτε ετούτην την ροή απ' τον εγκέφαλο στα δάχτυλα, κι από 'κει (μέσω του σχεδίου) την οιονεί υλοποίηση των διανοημάτων σε Έργο". Αυτήν ακριβώς τη διαδρομή θέλησε να επισημάνει στήνοντας την έκθεση η ιστορικός των επιστημών Κατερίνα Καρέλλα, η οποία υπογράφει την επιστημονική της επιμέλεια. "Ήθελα ο κάθε επισκέπτης να μπορεί να φτιάξει τη δική του ιστορία βλέποντας την έκθεση" μας λέει προσθέτοντας ότι κύριο μέλημά της ήταν "να μην παρουσιαστούν τα εκθέματα ως επαγγελματικά εργαλεία αλλά να επανενταχτούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, κυρίως στη γεωμετρία και τις εφαρμογές της σε χώρους όπως η αρχιτεκτονική η οποία ανήκει συγχρόνως και στις επιστήμες και στις τέχνες. Να γίνει εμφανής ο ρόλος της γεωμετρίας σε τομείς τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους όσο οι πολεμικές τέχνες και η μουσική, περνώντας από το σχέδιο, την αρχιτεκτονική, την αστρονομία, τη ζωγραφική, την αγιογραφία, τη χαρτογράφηση". "Ένας διαβήτης και ένα πόδι μετρήσεως" λέει "δεν είναι τίποτε άλλο από την αποτύπωση σε μέταλλο κάποιων βασικών αρχών και θεωρημάτων της Ευκλείδειας γεωμετρίας". Έτσι ο επισκέπτης δεν κινδυνεύει να χαθεί σε λεπτομέρειες για την κατασκευή, τη χρήση ή τη διακόσμηση των οργάνων, για τους κατασκευαστές και τους κατόχους τους. "Επανατοποθετούμε τη συλλογή σε ένα πολύ ευρύτερο πλαίσιο, αυτό της γεωμετρίας, άρα και της ελληνικής κληρονομιάς" διευκρινίζει η κ. Καρέλλα. Και επιμένει "μας ενδιαφέρει να δείξουμε ότι ο διαβήτης όπως και ο ελλειψογράφος, όπως τα διαστημόμετρα, ή ο παντογράφος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αποτύπωση σε μέταλλο βασικών αρχών της ευκλείδειας γεωμετρίας. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε ότι ο διαβήτης είναι εντυπωσιακά απλός γιατί αντανακλά εξίσου εντυπωσιακά απλές προτάσεις που αποδίδονται στον Θαλλή τον Μιλήσιο, τον Πυθαγόρα και τον Ευκλείδη". Η έκθεση υποστηρίχτηκε με εικαστικό υλικό από το Science Museum της Οξφόρδης, ενώ παρουσιάζεται διαδραστικό υλικό για τη σχέση της γεωμετρίας με τη μουσική και την αστρονομία και επιστημονικά ντοκιμαντέρ από το αρχείο και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Λειτουργεί καθημερινά ως τις 30 Ιανουαρίου στο ισόγειο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Βασ. Κωνσταντίνου 48). http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=591221