1.1.1 Πρωτεσ Υλες για την ΠαραγωγηΣ Σωληνων  και  εξαρτηματων δικτυων Υδρευσης και Αποχετευσης στα κτιρια

 

 

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 21/2/05

 

 

 

1. Δίκτυα ύδρευσης

2. Δίκτυα αποχέτευσης και ομβρίων

3. Εξαρτήματα και άλλα στοιχεία σύνδεσης, αλλαγής διεύθυνσης, διακλάδωσης  κ.α.

 

 

 

1. Δίκτυα ύδρευσης

 

Τα δίκτυα ύδρευσης («υδροδιανομής» σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86 – σελ. 17) χαρακτηρίζονται τόσο από τις σωληνώσεις κεντρικής διανομής του νερού, δηλαδή αυτές που μεταφέρουν νερό από τον δημοτικό αγωγό υδροδότησης (αμέσως μετά το μετρητή)  στους διάφορους κλάδους της εγκατάστασης, όσο και τις επί μέρους τροφοδοτήσεις όλων των καταναλώσεων μέσα στο κτίριο. Δηλαδή το σύστημα υδροδιανομής περιλαμβάνει οριζόντια και κατακόρυφα τμήματα και διακλαδώσεις της κεντρικής διανομής όπως και τροφοδοτικές σωληνώσεις σύνδεσης με τα σημεία κατανάλωσης (υδραυλικοί υποδοχείς).

Οι σωληνώσεις και τα ειδικά τεμάχια που είναι απαραίτητα για τη δημιουργία των δικτύων πρέπει να διαθέτουν ικανοποιητικά χαρακτηριστικά αντοχής, μορφής, εγγυημένης ποιότητας κατασκευής και καταλληλότητας υλικών. Ειδικότερα πρέπει να διαθέτουν:

-          επαρκή μηχανική αντοχή σε σχέση με τις πιέσεις που επικρατούν στις εγκαταστάσεις

-          να είναι κατασκευασμένες από υλικό κατάλληλο για το νερό που διοχετεύουν

-          πρέπει να μη διευκολύνουν τη σωσσώρευση αλάτων ή καταλοίπων που μπορεί να οδηγήσουν σε απόφραξη

-          να έχουν διαστάσεις κατάλληλες για τις παροχές για τις οποίες προορίζονται.

Όλα τα υλικά που χρησιμοποιούνται σε μία εγκατάσταση ύδρευσης πρέπει (Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86) να αντέχουν σε εσωτερική πίεση τουλάχιστον 1 Mpa (10 bar).

Με κριτήριο το βασικό υλικό  (πρώτη ύλη) κατασκευής σωλήνων ύδρευσης που επιτρέπεται να επιλεγούν για την κατασκευή δικτύων ύδρευσης (σωλήνες και εξαρτήματα σύνδεσης, διακλάδωσης κ.λπ.) ,σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86,  γίνεται αναφορά σε:

·        Χαλκοσωλήνες

·        Χαλυβδοσωλήνες

·        Χυτοσιδηρούς σωλήνες

·        Πλαστικούς σωλήνες

α. Από μη πλαστικοποιημένο πολυβινυχλωρίδιο (U-PVC)

β. Από σκληρό πολυαιθυλένιο (HDPE)

γ. Από πολυπροπυλένιο (PP)

δ. Από πολυβουτένιο (ΡΒ)

ε. Από δικτυωμένο πολυαιθυλένιο (VPE)

στ. Από χλωριωμένο πολυβινυλοχλωρίδιο (C-PVC)

·        Από σκυρόδεμα

·        Πηλοσωλήνες εφυαλωμένοι

Κάθε κατηγορία από τις παραπάνω παρουσιάζει ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν την καταλληλότητα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι πολλά έχουν αλλάξει από την εποχή σύνταξης της Τ.Ο.ΤΕΕ/86 και στην αγορά διατίθενται πιστοποιημένοι σωλήνες και εξαρτήματα με βελτιωμένες ιδιότητες και για χρήσεις που δεν προβλέπονται από την Τ.Ο.ΤΕΕ.

 

1.1. Χαλυβδοσωλήνες - Χυτοσιδηροί σωλήνες

 

Οι χαλυβδοσωλήνες παράγονται από ειδικούς χάλυβες με διέλασση εν θερμώ ή διαμόρφωση και συγκόλληση τεμαχίων επίμηκων ελασμάτων από ειδικούς χάλυβες. Οι χαλυβδοσωλήνες που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται στις εγκαταστάσεις ύδρευσης πρέπει (Τ.Ο.ΤΕΕ 2411) να προστατεύονται με επιψευδαργύρωση (γαλβάνισμα) ή πισσοειδή επικάλυψη εσωτερικά και εξωτερικά και μόνο όπου η ποιότητα του νερού το επιτρέπει.

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για την ανάγκη ειδικής ηλεκτροχημικής προστασίας σε δίκτυα που χρησιμοποιούνται διαδοχικά σιδηροσωλήνες και χαλκοσωλήνες.

Οι χαλυβδοσωλήνες ύδρευσης, που διατίθενται στη χώρα μας, σύμφωνα με ενημερωτικά έντυπα(*) Κατασκευαστών και Εμπορικών Αντιπροσώπων, παράγονται:

Ø      από St 37.2 (κατά DIN 17100)  και γαλβανίζονται
εν θερμώ (κατά DIN 2444)                                                                              (Ε09) (Ε26)

Ø      σύμφωνα με BS 1387, DIN 2440, DIN 2441                                                             (E14)

Ø      σύμφωνα με ΕΛΟΤ 10204, 2.2. & 3.1.Β.                                                                   (Ε26)

Ø      σύμφωνα με DIN 2440 (Μεσαίου τύπου), DIN 2458 (Ελαφρού τύπου)
και DIN 2441 (Bαρέως τύπου)                                                                                   (Ε26)

 

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι.

 

Σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86 υπάρχει πλήρης αντιστοιχία μεταξύ των προτύπων:

 

 

 

Οι χυτοσιδηροί σωλήνες κατασκευάζονται με χύτευση (φυγοκέντριση) κραμμάτων σιδήρου. Αν και περισσότερο ανθεκτικοί πρέπει και αυτοί να προστατεύονται με ειδικές επικαλύψεις.

Σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86 υπάρχει πλήρης αντιστοιχία (για χυτοσιδηρούς σωλήνες μεταξύ των Γερμανικών Προτύπων DIN 28511 – 513 και των Βρετανικών BS 2035, BS 143, BS 78, BS 1256, BS 1211 και BS 1740.

Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται (*) σιδηροσωλήνες:

- Από St 37-2 κατά DIN 17100                                                                                     (Ε09)

- Σύμφωνα με BS 1387 / DIN 2440 / DIN 2441                                                           (E14)

- Σύμφωνα με BS 536 / DIN 1626 A 134 /AWWA C200                                             (E14)

- Σύμφωνα με ISO Medium                                                                                           (E24)

- Μεσαίου τύπο κατά DIN 2440                                                                                    (Ε26)

- Ελαφρού τύπου Νο 1 και 2 κατά DIN 2458                                                                (Ε26)

- Bαρέως τύπου κατά DIN 2441                                                                                    (Ε26)

- Κατασκευών ERW                                                                                                      (E27)

- Kυκλικής, τετραγωνικής ή ορθογωνικής διατομής                                                    (Ε27)

 

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι.

 

 

1.2. Χαλκοσωλήνες

 

Οι χαλκοσωλήνες κατασκευάζονται(*) από αποξειδωμένο χαλκό (Cu) καθαρότητας 99,9% κατ’ ελάχιστον, με προσμίξεις φωσφόρου (Ρ) από 0,015 – 0,040%, σύμφωνα με τα πρότυπα:

·        ΕΛΟΤ ΕΝ 1057/96                                                                                                   (Ε30), (Ε12)

·        DIN 1786/1754                                                                                                         (E12)

Συχνά προσφέρονται με προστατευτικό πλαστικό περίβλημα. Προσφέρονται σε ευθύγραμμα μήκη (δύσκαμπτοι) και σε κουλούρες (εύκαμπτοι).

Σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ/86 υπάρχει πλήρης αντιστοιχία μεταξύ των προτύπων:

 

 

Οι ενώσεις και οι συνδέσεις των χαλκοσωλήνων μεταξύ τους (σύμφωνα με την Τ.Ο. ΤΕΕ) γίνονται με παρεμβολή ειδικών τεμαχίων (μούφες). Με ειδικά τεμάχια γίνεται και η διαμόρφωση των σωληνώσεων στις διακλαδώσεις, αλλαγές πορείας κ.λπ.

Συχνά τα  ειδικά χάλκινα και ορειχάλκινα ειδικά τεμάχια σύνδεσής που χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση με άλλους μεταλλοσωλήνες συνδέονται με κόλληση. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να αποκλείεται ο κίνδυνος χημικής αλληλεπίδρασης. Ο τρόπος κόλλησης που καθορίζει και τη θερμοκρασία και τις κολλητικές ύλες αναφέρεται σε ειδικές διατάξεις τυποποίησης (ΕΛΟΤ 617). Τα θέματα σύνδεσης σωλήνων και εξαρτημάτων έχουν παρουσιάσει αλματώδη πρόοδο τα τελευταία χρόνια  και έχουν «ξεπεράσει» όσα αναφέρονται στην Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86.

Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται Χαλκοσωλήνες για ύδρευση, οι οποίοι παράγονται(*):

1.           Κατά ΕΝ 1057                                                                                                   ( Ε12 / Ε30 )

2.           Κατά ΕΛΟΤ ΕΝ 13349 και ΕΝ 1057 με επένδυση                                           ( Ε30 )

3.            Κατά DIN 1786 / 1754                                                                                      ( E12 )

 

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι.

 

1.3. Πλαστικοί σωλήνες

 

Οι πλαστικοί σωλήνες παράγονται από Πολυαιθυλένιο (ΡΕ), Πολυπροπυλένιο (ΡΡ), Πολυβουτένιο (ΡΒ) ή Πολυβινυλοχλωρίδιο (PBC). Σε κάθε περίπτωση, ο τρόπος επεξεργασίας της πρώτης ύλης, οι προσμίξεις, η δικτύωση, η θερμοκρασία παραγωγής και το σύστημα ψύξης, οι πιθανές διαδοχικές στρώσεις και «ενισχύσεις» που συνθέτουν τον τελικό σωλήνα, κ.ά. διαφοροποιούν σημαντικά τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά άρα και την ποιότητα και καταλληλότητα σωλήνων και εξαρτημάτων. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά το πρότυπο κατασκευής και τα όρια που θέτει για διάφορες εφαρμογές με έμφαση τις προδιαγραφές προστασίας της υγείας, την  επιτρεπόμενη θερμοκρασία και πίεση του νερού. Ειδικοί πίνακες και διαγράμματα συναρτούν την διάρκεια ζωής κάθε τύπου πλαστικού σωλήνα με την πίεση και θερμοκρασία του νερού που παροχετεύει.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στα πιστοποιητικά καταλληλότητας σε θέματα υγιεινής, όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε δίκτυα πόσιμου νερού.

Συχνά κατασκευάζονται πλαστικοί σωλήνες με διαδοχικές στρώσεις (πολυστρωματικοί) από διαφόρων συνθέσεων πλαστικά ή άλλα υλικά (όπως π.χ. με την παρεμβολή λεπτότατων φύλλων αλουμινίου).

Αρκετοί κατασκευαστές διαθέτουν τους πλαστικούς σωλήνες με προστατευτικό ρυτιδωτό σωληνωτό μανδύα -  περίβλημα, επίσης από πλαστικό υλικό. Η προστασία αυτή είναι αποτελεσματική τόσο έναντι μηχανικών καταπονήσεων (κατά τη μεταφορά ή τοποθέτηση) όσο και έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας η οποία στις περισσότερες  των περιπτώσεων προκαλεί ταχεία γήρανση των πλαστικών υλικών.

 

Ειδικότερα στην ενότητα πλαστικοί σωλήνες οι κατασκευαστές προσφέρουν μεγάλη ποικιλία σωλήνων και εξαρτημάτων. Η ποικιλία αυτή είναι μόνο εν μέρει πραγματική και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται διαφορετικές ονομασίες για όμοιους σωλήνες (και εξαρτήματα), τόσο σχετικά με τη βασική πρώτη ύλη όσο και ως προς τη διαδικασία παραγωγής.

 

1.3.1. Πλαστικοί Σωλήνες ΡΕ (από Πολυαιθυλένιο)

 

Κατασκευάζονται από δικτυωμένο Πολυαιθυλένιο (C₂H₄) και μπορεί να είναι μόνο από Πολυαιθυλένιο  ή από διαδοχικές στρώσεις (πολυστρωματικοί από διαφόρων συνθέσεων πλαστικά ή άλλα υλικά, όπως π.χ. λεπτό φύλλο αλουμινίου). Αρκετοί κατασκευαστές τους διαθέτουν με προστατευτικό ρυτιδωτό σωλήνα -  περίβλημα επίσης από πλαστικό υλικό.

Η βασική σύνθεση του υλικού κατασκευής χαρακτηρίζεται με ποικιλία τρόπων από τους Κατασκευαστές σωλήνων (τόσο λόγω παραλλαγών της τεχνολογίας παραγωγής όσο και για λόγους εμπορικής διαφοροποίησης). Τα τελικά τεχνικά χαρακτηριστικά του σωλήνα εξαρτώνται από την διαδικασία δικτύωσης και τον καταλυτικό πολυμερισμό του βασικού υλικού.

Μια συνηθισμένη ποιοτική διάκριση βασίζεται στην επιτρεπόμενη περιφερειακή τάση σ_ς η  οποία είναι 8,0 MPa  για σωλήνα τύπου ΡΕ 100, 6,3 MPa  για σωλήνα τύπου  ΡΕ 80 και  5,0 MPa  για σωλήνα τύπου ΡΕ 63 (ο τελευταίος τύπος δεν χρησιμοποιείται σε δίκτυα ύδρευσης). Ενας άλλος τρόπος διάκρισης βασίζεται στον βαθμό δικτύωσης ή πυκνότητας και οδηγεί σε διαχωρισμούς με αφετηρία τον βαθμό δικύωσης  ή την πυκνότητα, όπως:

LD :     Low Density    
            MD :   Medium  Density
            HD :    Hiht Density

 

Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται (*) πλαστικοί σωλήνες από Πολυαιθυλένιο

·       από PE                                                                                     (E06), (E11), (E20), (E24), (E29)

·        από ΡΕ 80 ή ΡΕ 100                                                                (Ε11), (Ε20), (Ε23), (Ε28), (Ε29)

§         από δικτυωμένο Πολυαιθυλένιο ΡΕ-Χ (παραλλαγές PE-Xa, PE-Xb και PE-Xc)
 ή XPE                   (E03), (E04), (E05), (E06), (E07), (E10), (E19), (E22), (E24), (E25), (E29)

·          από δικτυωμένο Πολυαιθυλένιο PE-Xb κατά DIN 16892/16893                                      (E24)

·         από δικτυωμένο Πολυαιθυλένιο PE-Xc κατά DIN 4726                              (E07), (E10), (E22)

·          από PE-RT κατά DIN 4726                                                                                    (E10), (E29)

·          από PE-RT 90 κατά ISO 10508                                                                             (E21), (E29)

·            από MDPE και HDPE                                                                                                      (E04)

 

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι. Η αδυναμία μεγαλύτερης ομαδοποίησης οφείλεται στις περιορισμένες πληροφορίες που περιέχονται στα έντυπα μερικών αντιπροσώπων μεγάλων εργοστασίων του εξωτερικού.

 

 

1.3.2. Πλαστικοί Σωλήνες ΡΡ (από Πολυπροπυλένιο)

                Κατασκευάζονται από Πολυπροπυλένιο. Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται(*):

- Σωλήνες ΡΡ                                                                                   (Ε04), (Ε06), (E20), (E24)

- Σωλήνες PP-R                                                                     (E02), (Ε03), (Ε04), (E17), (E23)

- Σωλήνες PP-R80                                                                                                            (E01)

- Σωλήνες ΡΡ-Β                                                                                                                (Ε04)

 

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι. Η αδυναμία μεγαλύτερης ομαδοποίησης οφείλεται στις περιορισμένες πληροφορίες που περιέχονται στα έντυπα μερικών αντιπροσώπων μεγάλων εργοστασίων του εξωτερικού.

 

1.3.3 Πλαστικοί Σωλήνες ΡB (από Πολυβουτένιο)

                Κατασκευάζονται από Πολυβουτένιο . Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται(*):

- Σωλήνες PB 4137 κατά DIN 4726                                                                                 (E01)

- Σωλήνες από Πολυβουτυλένιο - 1                                                                                 (Ε29)

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μόνο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι. Η αδυναμία μεγαλύτερης ομαδοποίησης οφείλεται στις περιορισμένες πληροφορίες που περιέχονται στα έντυπα μερικών αντιπροσώπων μεγάλων εργοστασίων του εξωτερικού.

 

 

1.3.4. Πλαστικοί Σωλήνες ΡVC

                Κατασκευάζονται σε διάφορους τύπους (*):

- Από PVC                                                                                        (E04), (E16), (E20), (Ε29)

- Από U-PVC κατά ΕΛΟΤ 686Α και Β, ΕΝ1329                             (Ε03), (E04), (E15), (E17)

- Από PVC-U  κατά ΕΛΟΤ 1256 Β                                                                       (Ε04), (E24)

- Aπό PVC 100 κατά ΕΛΟΤ 476 / DIN 19534                                                      (E13), (E20)

(*) Η αναφορά είναι ενδεικτική και βασίζεται μονο στο έντυπο υλικό που έστειλαν στο ΤΕΕ ενδιαφερόμενοι Κατασκευαστές και Αντιπρόσωποι. Η αδυναμία μεγαλύτερης ομαδοποίησης οφείλεται στις περιορισμένες πληροφορίες που περιέχονται στα έντυπα μερικών αντιπροσώπων μεγάλων εργοστασίων του εξωτερικού.

 

 

1.4. Τσιμεντοσωλήνες

 

Στα εσωτερικά δίκτυα Υδρευσης δεν χρησιμοποιούνται Τσιμεντοσωλήνες

 

1.5. Πηλοσωλήνες

 

Στα εσωτερικά δίκτυα Υδρευσης δεν χρησιμοποιούνται Πηλοσωλήνες

 

2. Δίκτυα αποχέτευσης και ομβρίων

 

Tα υλικά που χρησιμοποιούνται σε δίκτυα αποχέτευσης σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2412/86 πρέπει σε ποιότητα και  διαστάσεις των να συμφωνούν με τα όσα αναφέρονται στην παράγραφο 4 (και ειδικότερα στην παράγραφο 4.6) της Τ.Ο.ΤΕΕ. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να ελέγχονται πριν από την εγκατάσταση ώστε να αποκλείεται η χρησιμοποίησή τους σε περιπτώσεις που αυτά παρουσιάζουν ελαττώματα τραυματισμού ή αποκλίσεις από τις τυποποιημένες διαστάσεις που θα επηρεάσουν την αντοχή τους και γενικά την καλή λειτουργία της εγκατάστασης. Στα δίκτυα αποχέτευσης δεν υφίσταται θέμα υγειονομικής προστασίας του παροχετευόμενου υλικού αλλά κυριαρχούν θέματα όπως:

α) Η επάρκεια του δικτύου σε περιστασικά αυξημένες παροχές

β) Η αντοχή του δικτύου στις προβλεπόμενες πιέσεις, θερμοκρασίες και την πιθανή τοξική συμπεριφορά των αποχετευομένων υλικών.

γ) Η αδιαπερατότητα και στεγανότητα των στοιχείων του δικτύου και των συνδέσεων

δ) Η συνεχής και ομαλή απομάκρυνση των αερίων τα οποία μπορεί να προκύψουν (κατάλληλη κλίση και σύστημα αερισμού)

 

Σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2412/86 (§ 4.6. / σελ. 34) στα δίκτυα αποχέτευσης  και ομβρίων χρησιμοποιούνται:

1.      Πηλοσωλήνες

2.      Αμιαντοτσιμεντοσωλήνες

3.      Τσιμεντοσωλήνες (από οπλισμένο ή όχι σκυρόδεμα)

4.      Χυτοσιδηροί σωλήνες με ή χωρίς μούφα

5.      Χαλυβδοσωλήνες

6.      Χαλυβδοσωλήνες γαλβανισμένοι

7.      Χαλκοσωλήνες

8.      Πλαστικοί Σωλήνες από ΗΤ – Α.Β.S. / A.S.A. (Ακρυλονιτρίλιο – Βουταδένιο – Στυρένιο)

9.      Πλαστικοί σωλήνες από HDPE (υψηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο)

10.  Πλαστικοί σωλήνες από U PVC (μη πλαστικοποιημένο PVC)

11.  Πλαστικοί σωλήνες από ΗΤ – ΡΡ (πολυπροπυλένιο)

 

2.1. Χαλυβδοσωλήνες - Χυτοσιδηροί σωλήνες

 

Οι Χαλυβδοσωλήνες που χρησιμοποιούνται σε αποχετεύσεις προέρχονται από χάλυβα St 37-2 ή προγαλβανισμένη χαλυβδοταινία.

Ειδικότερα στην Ελληνική αγορά προσφέρονται ως:

·          Xαλυβδοσωλήνες κατασκευών άβαφοι (ERW) κυκλικής διατομής. Κατασκευάζονται από St 37-2 κατά DIN 17100, σε πάχη από 1,8 έως 4 mm και ευθύγραμμα μήκη 5 έως 7 m.

·          Xαλυβδοσωλήνες κατασκευών γαλβανισμένοι (ERW) κυκλικής διατομής. Κατασκευάζονται από St 37-2 κατά DIN 17100, γαλβανίζονται σύμφωνα με το DIN 2444 και προσφέρονται σε πάχη από 1,8 έως 3 mm και ευθύγραμμα μήκη 5 έως 7 m.

Οι ενώσεις χαλυβδοσωλήνων μεταξύ τους γίνονται με παρεμβολή ειδικών τεμαχίων (μούφες) ή με συγκόλληση. Με ειδικά τεμάχια γίνεται και η διαμόρφωση των σωληνώσεων στις διακλαδώσεις, αλλαγές πορείας κ.λπ. Οι μη συγκολλητές συνδέσεις γίνονται με κοχλίωση και σύσφιξη. Η στεγανότητα επιτυγχάνεται με παρεμβολή καναβιού και επάλειψη με μίνιο. Η στεγανοποίηση με χρήση ταινίας τεφλόν δεν συνιστάται. Η κοχλιοτομή γίνεται επί τόπου στο έργο σύμφωνα με τους κανόνες της τεχνικής.

Οι χυτοσιδηροί σωλήνες χρησιμοποιούνται στις αποχετεύσεις (σύμφωνα με την Τ.Ο. ΤΕΕ 2412) σε οποιοδήποτε σημείο της εγκατάστασης αποχέτευσης και διακρίνονται σε: α) χυτευτούς με μούφα, β) φυγοκεντρικούς με μούφα και γ) φυγοκεντρικούς χωρίς μούφα.

Ειδικότερα στην Ελληνική αγορά προσφέρονται ως:

·          Σωλήνες μορφής κυκλικής, τετραγωνικής ή ορθογωνικής διατομής απλού, ενισχυμένου και βαρέως τύπου, με διαμόρφωση εν ψυχρώ (στραντζαριστά γαλβανιζέ). Κατασκευάζονται από χαλυβδοταινία προγαλβανισμένη (DX51D κατά EN 10142/90 και ποιότητα γαλβανίσματος Ζ275, σε πάχη από 1,1 έως 1,8 mm και ευθύγραμμα μήκη 5 ή 6 m.

·          Σωλήνες μορφής γαλβανισμένοι κυκλικής, τετραγωνικής ή ορθογωνικής διατομής. Κατασκευάζονται από St 37-2 κατά DIN 17100, γαλβανίζονται σύμφωνα με το DIN 2444 και προσφέρονται σε πάχη από 1,8 έως 3 mm και ευθύγραμμα μήκη 5 έως 7 m.

Για τη διαμόρφωση των σωληνώσεων, σε συνδέσεις σωλήνων μεταξύ τους, διακλαδώσεις, αλλαγές πορείας, διατομής κ.λπ. χρησιμοποιούνται πάντοτε ειδικά τεμάχια.

Οι Χυτοσιδηροί σωλήνες με μούφα συνδέονται με σφήνωμα του τέλους του ενός στην κεφαλή (μούφα) του επομένου ή του ειδικού τεμαχίου που παρεμβάλλεται στη σύνδεση. Η πλήρωση του διάκενου στο σημείο συναρμογής γίνεται με κατραμόσχοινο (γιούτα) περιφερειακά και χύτευση μολύβδου που στη συνέχεια σφυρηλατείται (καλαφατίζεται)  για να διευρυνθεί και να καλύψει όλο το διάκενο σε όλο το βάθος του κώδωνα συναρμογής, ή με ελαστικό παρέμβυσμα από ειδικό ελαστικό.

Οι φυγοκεντρικής κατασκευής χυτοσιδηροί σωλήνες με μούφα, ξεχωρίζουν από το βάθος της μούφας και τον τρόπο εξωτερικής και εσωτερικής προστασίας τους, (εποξειδική, γραφίτου, ασφαλτική) σύμφωνα με τα πρότυπα BS 416, BS 437, NFA 48.720 ή άλλα ισοδύναμα.

Kατάλληλος ελαστομερής δακτύλιος σε σχήματα V ή L, διασφαλίζει την στεγανότητα στις συνδέσεις σωλήνων από το ίδιο ή διαφορετικό υλικό.

Τα ειδικά τεμάχια φέρουν το ίδιο σύστημα σύνδεσης και συνοδεύονται από ελαστομερή υλικά που επιτρέπουν το σφήνωμα μικρότερων διαμέτρων σε μεγαλύτερες χωρίς να απαιτείται κόλληση.

Χυτοσιδηροί χωρίς μούφα σωλήνες (DN 50 - 300 mm) : Oι χυτοσιδηροί σωλήνες αποχέτευσης χωρίς μούφα είναι σωλήνες απόλυτα κυκλικής διατομής, προέρχονται από φυγοκεντρική χύτευση και δέχονται ειδικές προστασίες (εποξειδικές, γραφίτου κ.λπ). Το πρότυπο που καθορίζει τις ελάχιστες τιμές στις αντοχές  μήκη, ειδικά τεμάχια βάρη και προστασία τους είναι το ISO 6594. Οι συνδέσεις των χυτοσιδηρών σωλήνων χωρίς μούφα μεταξύ τους καθώς και με τα ειδικά τεμάχια γίνεται με μανσέττα από ειδικό ελαστομερές που αντέχει σε συνεχή χρήση από +140 oC έως -50 οC και PH 2 έως 12. Ειδικές περιπτώσεις λυμάτων και θερμοκρασιών αντιμετωπίζονται με διαφορετιό τύπο ελαστομερούς. Αυτή η μανσέττα για καλή στεγανοποίηση συσφίγγεται μ' ένα κολλάρο από ανοξείδωτο χάλυβα και με δύο ανοξείδωτους κοχλίες.

Σε περιπτώσεις εγκιβωτισμού συνδεδεμένων σωλήνων χάνεται το πλεονέκτημα του προαναφερόμενου λυόμενου συνδέσμου οπότε χρησιμοποιείται σταθερός σύνδεσμος (μανσόν) από χυτοσίδηρο ή πολυπροπυλένιο που φέρει δύο τσιμούχες στεγανοποίησης με χείλη.

Σε περιπτώσεις υπόγειων διαδρομών χρησιμοποιείται ο κλασικός σύνδεσμος με μανσέττα και ανοξείδωτο κολλάρο αλλά το τελευταίο είναι επενδεδυμένο με ελαστομερές υλικό ίδιο με της μανσέττας.

Οι χυτοσιδηροί σωλήνες χωρίς μούφα μπορούν να συνδεθούν με σωλήνες χωρίς μούφα από οποιοδήποτε άλλο υλικό λόγω των πλεονεκτημάτων του συνδέσμου τους. Σε συνδέσεις προς σωλήνες διαφορετικού υλικού, με μούφα, χρησιμοποιούνται κατάλληλα παρεμβύσματα.

Τα ειδικά τεμάχια των χυτοσιδηρών χωρίς μούφα σωλήνων συνδέονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι σωλήνες.

Η κοπή των σωλήνων γίνεται συνήθως με δισκοπρίονο ώστε η επιφάνεια κοπής να είναι επίπεδη και κάθετη προς τον άξονα του σωλήνα.

Οι χυτοσιδηροί σωλήνες χωρίς μούφα και τα ειδικά τους τεμάχια συνδέονται με τους διάφορους υποδοχείς πάντα με ειδικές ελαστομερείς τσιμούχες και μεσολάβηση πλαστικού ειδικού τεμαχίου δηλαδή δεν έχουν ανάγκη από κόλληση.

 

2.2. Xαλκοσωλήνες Αποχέτευσης και ομβρίων

Οι χαλκοσωλήνες χρησιμοποιούνται ελάχιστα στα δίκτυα απομάκρυνσης λυμάτων ή αερισμού. Αντίθετα, βρίσκουν αρκετή χρήση στα συστήματα συγκέντρωσης και κατακόρυφης ροής των ομβρίων.

 

2.3. Πλαστικοι σωλήνες Αποχέτευσης και Ομβρίων

Οι πλαστικοί σωλήνες, όλων των τύπων, κυριαρχούν στα δίκτυα αποχέτευσης, αερισμού και απομάκρυνσης ομβρίων.

Σε μικρές διατομές και σε συνδυασμό με κατάλληλα εξαρτήματα, καλύπτουν ανάγκες σύνδεσης των υδραυλικών υποδοχέων με φρεάτια και σιφώνια αποχέτευσης. Σε λίγο μεγαλύτερες διατομές καλύπτουν ανάγκες αερισμού (εξαερισμού και δικτύων) και σε μεγαλύτερες χρησιμοποιούνται στα κατακόρυφα δίκτυα απομάκρυνσης λυμάτων και ομβρίων.

Οι τύποι που χρησιμοποιούνται κατασκευάζονται από ΡΕ (Πολυαιθυλένιο), ΡΡ (Πολυπροπυλένιο), ΡΒ (Πολυμπουτένιο) και κυρίως PVC (Πολυβυνίλιο). Οι σωλήνες από PVC χρησιμοποιούνται περισσότερο λόγω χαμηλού κόστους και μεγάλης ποικιλίας διαθέσιμων εξαρτημάτων

 

2.4. Τσιμεντοσωλήνες -  Αμιαντοσωλήνες -  Πηλοσωλήνες

 

Όταν χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τμημάτων αγωγών (κεντρικών συλλεκτηρίων ή σύνδεσης με το δημοτικό δίκτυο αποχέτευσης ή ομβρίων) μέσα στο έδαφος, τοποθετούνται επάνω σε υπόστρωμα από ελαφρύ σκυροκονίαμα (γκρο-μπετόν) που διαμορφώνεται στον πυθμένα του χάνδακα εγκατάστασης με αντίστοιχη κλίση που προβλέπεται για τον αγωγό.

Σε περίπτωση που το έδαφος κρίνεται από την επίβλεψη στέρεο τότε το σκυροκονίαμα περιορίζεται στα σημεία σύνδεσης και στο υπόλοιπο μέρος χρησιμοποιείται στρώμα άμμου. Το γέμισμα του χάνδακα σ' όλες τις περιπτώσεις γίνεται από υλικό που δεν έχει πέτρες (άλιθο).

Χρησιμοποιούνται ακόμη σε περιορισμένη έκταση για κατακόρυφα δίκτυα αερισμού (εξαερισμού των δικτύων αποχέτευσης) ή την κατακόρυφη απομάκρυνση ομβρίων.

Οι τσιμεντοσωλήνες και αμιαντοσωλήνες κατασκευάζονται αντίστοιχα σύμφωνα με το DIN 4032 οι πρώτοι και τα DIN 19830 και 19831 οι δεύτεροι.

Οι πηλοσωλήνες κατασκευάζονται από ανθεκτικό μίγμα αργιλικής προέλευσης (πηλός) και «ψήνονται» μετά την προσθήκη εξωτερικού υαλώδους επιχρίσματος (κατά DIN 4038). Στο εμπόριο κυκλοφορούν σε μήκη περίπου 1 m, μαζί με πλήθος ειδικών εξαρτημάτων από το ίδιο υλικό.

Η μεγάλη διάδοση των πλαστικών σωλήνων τείνει να εκτοπίσει πλήρως τους τσιμεντοσωλήνες, αμιαντοσωλήνες και πηλοσωλήνες από τα εσωτερικά δίκτυα αποχέτευσης.

Η διαμόρφωση των σωληνώσεων γίνεται με τη χρησιμοποίηση ειδικών τεμαχίων, τυποποιημένων από το ίδιο υλικό.

Η στεγανότητα των συναρμογών των σωλήνων αυτών μεταξύ τους ή με σωλήνες κατασκευασμένες από άλλο υλικό, εξασφαλίζεται με χυτή πλήρωση του διάκενου μεταξύ κώδωνα συναρμογής και εισχωρούντος σωλήνα σε όλο το βάθος με ισχυρή τσιμεντοκονία αναλογίας 1:2 ή ειδικό ελαστικό σύνδεσμο.

Ειδικά για σωληνώσεις αμιαντοτσιμέντου ο τρόπος σύνδεσης σωλήνων και ειδικών τεμαχίων είναι:

1. Για σωλήνες και ειδικά τεμάχια με κεφαλή η σύνδεση γίνεται με τοποθέτηση του ευθέως άκρου του ενός σωλήνα στην κεφαλή του άλλου και η στεγανότητα εξασφαλίζεται με γέμισμα του αρμού με κατραμόσχοινο, ασφαλτική μαστίχη και τσιμεντοκονία ή με κατάλληλο ελαστικό δακτύλιο.

2. Για σωλήνες χωρίς κεφαλή για την σύνδεση των σωλήνων χρησιμοποιείται σύνδεσμος (μούφα) αμιαντοτσιμέντου και η στεγανότητα εξασφαλίζεται όπως στην περίπτωση 1.

 

2.5. Μολυβδοσωλήνες

 

Οι Μολυβδοσωλήνες αποτελούσαν μέχρι πριν μερικά χρόνια βασικό στοιχείο των συστημάτων αποχέτευσης χώρων υγιεινής, κυρίως για την σύνδεση υδραυλικών υποδοχέων με φρεάτια και σιφώνια ή τα σημεία παραλαβής ομβρίων στο κατακόρυφο δίκτυο. Βασικά τους πλεονεκτήματα ήταν η μεγάλη ευκολία προσαρμογής τους σε «δύσκολα» σημεία, όπως και η ευκολία να τους γίνει στεγανή συγκόλληση. Σήμερα έχουν υποκατασταθεί από πλαστικούς σωλήνες.

Πάντως ακόμη υπάρχουν Υδραυλικοί που τους χρησιμοποιούν.
Κατασκευάζονται από Μόλυβδο ειδικά κράματα μολύβδου                                                    (Ε08)

3. Εξαρτήματα και άλλα στοιχεία σύνδεσης, αλλαγής διεύθυνσης,  διακλάδωσης κ.α.

Για τη δημιουργία των δικτύων είναι απαραίτητη η διαδοχή τεμαχίων σωλήνων, η λειτουργία ομαλών διακλαδώσεων και η αξιόπιστη σύνδεση με βοηθητικά ή λειτουργικά στοιχεία της εγκατάστασης.

Οι ανάγκες αυτές οδήγησαν στο σχεδιασμό και την παραγωγή πλήθους ειδικών εξαρτημάτων, τα οποία μπορεί να είναι από το ίδιο βασικό υλικό με τον κυρίως σωλήνα, μπορεί όμως και να διαφέρει σημαντικά. Ως προς το κύριο υλικό κατασκευής τους διακρίνονται σε χυτοσιδηρά και χαλύβδινα, σε χάλκινα (συνήθως ορειχάλκινα), πλαστικά (με αναφορές σε PE, PP. PVC κ.ά) και σύνθετα (π.χ. ορειχάλκινα με πλαστική επένδυση).

 

3.1. Εξαρτήματα Δικτύων Ύδρευσης

Τα κύρια εξαρτήματα των δικτύων ύδρευσης, σύμφωνα με την Τ.Ο.ΤΕΕ 2411/86, είναι:

·        Γωνίες (απλές, συστολικές, 90^ο, 45^ο, με εσωτερική ή εξωτερική κοχλιοτόμηση κ.ά).

·        Ταυ (απλά, καμπυλωτά, συστολικά, με ειδικές διακλαδώσεις κ.ά).

·        Σταυροί (απλοί, συστολικοί κ.ά).

·        Καμπύλες (απλές, με εσωτερική και εξωτερική κοχλιοτόμηση).

·        Μούφες (απλές, συστολικές, με δεξιό ή αριστερό σπείρωμα, εσωτερική ή εξωτερική κοχλιοτόμηση κ.ά).

·        Μαστοί

·        Τάπες (εξαγωνικές ή κορδωνάτες, με εξοχή ή εσοχή κ.ά).

·        Ρακόρ (ευθύγραμμα και γωνιακά, με επίπεδη ή κωνική έδρα, με εσωτερική ή εξωτερική κοχλιοτόμηση κ.ά).

 

Στην Ελληνική αγορά προσφέρονται (*):

(*) Όπως ήδη αναφέρθηκε τα εξαρτήματα συναντώνται σε μία πολύ μεγάλη ποικιλία και στα έντυπα των Κατασκευαστών και Αντιπροσώπων υπάρχουν μεγάλες ασάφειες. Επομένως οι κατάλογοι που ακολουθούν έχουν σημαντικές ελλείψεις και η ακρίβεια των πληροφοριών είναι δυστυχώς «σχετική».

 

3.1.α. Για την σύνδεση Σιδηροσωλήνων (Χαλυβδοσωλήνων ή Χυτοσωλήνων) σε Δίκτυο Ύδρευσης

Εξαρτήματα από μαλακό χάλυβδα ή χυτοσίδηρο

- με μούφα                                                      Ε02 / Ε18 / Ε14

- με λυόμενο σύνδεσμο                                  Ε02 / Ε09 / Ε18

- με φλάντζα                                                   Ε14 / Ε18

 

3.1.β. Εξαρτήματα από χαλκό ή ορείχαλκο για σύνδεση χαλκοσωλήνων

- σωληνωτή σύνδεση                                      Ε01 / Ε03 / Ε06 / Ε19

- πρεσσαριστή σύνδεση                                  Ε19

- κοχλιωτή σύνδεση                                        Ε01 / Ε03 / Ε06 / Ε29

 

3.1.γ. Εξαρτήματα από ορείχαλκο για σύνδεση πλαστικών σωλήνων

- κοχλιωτή σύνδεση                                        Ε01 / Ε06

 

3.1.δ. Εξαρτήματα από πλαστικό για σύνδεση πλαστικών σωλήνων διαφόρων τύπων σε δίκτυα ύδρευσης

- από ΡΕ με συγκόλληση                                            Ε01 / Ε06 / Ε24

- από ΡΕ με φλάντζα                                                   Ε24

- από ΡΕ με λυόμενη σύνδεση                                   Ε06 / Ε19 / Ε24

- από PP-R με συγκόλληση                                        Ε01 / Ε04 / Ε24 / Ε29

- με κοχλιωτά εξαρτήματα από PP-R                         Ε01 / Ε24

- με αυτοσυγκολλούμενα εξαρτήματα   από PP         Ε01 / Ε04 / Ε17 / Ε21

- με κοχλιωτά εξαρτήματα από PP                             Ε04 / Ε17 / Ε23

- με λυόμενο σύνδεσμο από ΡΡ                                 Ε01 / Ε23

- με λυόμενο σύνδεσμο από ΡΕ                                 Ε09

 

3.1.ε. Εξαρτήματα σύνθετα (συνήθως ορείχαλκο και πλαστικό) για σύνδεση πλαστικών σωλήνων διαφόρων τύπων σε δίκτυα ύδρευσης

- Κοχλιωτή σύνδεση                                                   Ε01 / Ε03 / Ε19 / Ε29

 

3.1.στ. Εξαρτήματα από u-PVC για σύνδεση πλαστικών σωλήνων

- με μούφα                                                                  Ε23 / Ε24 / Ε28

- κοχλιωτή σύνδεση                                                    Ε23 / Ε28

 

3.1.ζ. Εξαρτήματα από ΡΡ και ορείχαλκο                                      Ε01 / Ε04 / Ε17 / Ε21

 

3.1.η. Εξαρτήματα από PVC

- λυόμενη σύνδεση                                                     Ε09