Η απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ για την έκδοση του Έργου " Η Ελληνική Συμβολή στη Συντήρηση της Αγιας-Σοφιάς", μετά από πρωτοβουλία και ομόφωνη πρόταση της Επιτροπής Διμηνιαίας Έκδοσης Τεχνικών Χρονικών και Βιβλίων του ΤΕΕ, εντάσσεται στον Καταστατικό Σκοπό του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας να προάγει την Επιστήμη στους τομείς που σχετίζονται με την ειδικότητα των μελών του, της τεχνικής και της τεχνολογίας γενικά και την αξιοποίησή τους για την οικονομική, κοινωνική, και πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας στο πλαίσιο των αρχών της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Το Τεχνικό Επιμελητήριο παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μία ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα στον Τομέα του Πολιτισμού και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με κύριους στόχους την προώθηση των απαραίτητων μέτρων από την Πολιτεία για την προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ζητημάτων της προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, την αναγνώριση, προβολή και υποστήριξη της συμβολής των μηχανικών στην Πολιτιστική Δημιουργία, και την ενίσχυση της διεπιστημονικής συνεργασίας στην εκπαίδευση και την Έρευνα & Τεχνολογία στον τομέα αυτό.
Στο πλαίσιο αυτό, το Τεχνικό Επιμελητήριο βρέθηκε αρωγός και συμμέτοχος της Ελληνικής Συμβολής στην Προστασία της Αγια-Σοφιάς, συνδιοργανώνοντας το 1998 και το 2000 με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το ΕΜΠ, τα Πανεπιστήμια του Princeton και του Βοσπόρου κ.ά., εκδίδοντας τα σχετικά πρακτικά στα συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, στη Βενετία και στην Κωνσταντινούπολη για "Ασύμβατα", αλλά και "Συμβατά υλικά στην Προστασία των Μνημείων".
Στην πορεία αυτή φαίνεται ότι διακριτές επιστημονικές συμβολές γίνονται διεπιστημονικές και οι Ερευνητικές Ομάδες του ΕΜΠ, του Boκαι του Princeton δημιουργούν με αναφορά στην Αγια-Σοφιά, νέα ερευνητικά δεδομένα και κατευθύνσεις για την Αντισεισμική Προστασία των Μνημείων. Το ΤΕΕ, το 2003, σε συνεργασία με το Ελληνικό και Τουρκικό ICOMOS, οργανώνει στην Αθήνα Συνέδριο "Σεισμοί και Μνημεία", του οποίου την έναρξη κηρύσσει η Α.Θ.Π., ο Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. Η Επιστημονική και Πολιτιστική συνεργασία που ξεκίνησε στην Αγια-Σοφιά γονιμοποιείται από τις πρωτοβουλίες του ΤΕΕ για μία ευρύτερη συνεργασία των Μηχανικών της Ελλάδας και της Τουρκίας για την Αντισεισμική Προστασία και βρίσκεται σε συνέργεια με το γενικότερο έργο του ΤΕΕ στον τομέα αυτό.
Το Μνημείο της Αγια-Σοφιάς, όπως φαίνεται από την ιστορία και τα ερευνητικά δεδομένα που δημοσιεύονται στην Έκδοση αυτή, αποτέλεσε εργαστήριο και υπόδειγμα διεπιστημονικής και διαπανεπιστημιακής συνεργασίας, ξεπερνώντας προκαταλήψεις και διαφορές επιστημονικών, πολιτιστικών καταβολών και απόψεων, καθώς και θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Αποτέλεσε πρότυπο διεπιστημονικής συνεργασίας μεταξύ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και άλλων Πανεπιστημιακών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων και υπόδειγμα εισαγωγής καινοτομίας στην Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η συμβολή της Επιστημονικής Ομάδας του Ε.Μ.Π. με έμφαση στην Επιστήμη και Τεχνική των Υλικών παρουσιάζεται εδώ σχετικά με:
- τον σχεδιασμό και την παρασκευή συμβατών και επιτελεστικών αποκατάστασης, μετά από ανάπτυξη και εφαρμογή της Ολοκληρωμένης Μεθοδολογίας της Αντίστροφης Μηχανικής (reverse Engineering), ώστε να προσομοιώνουν και να βελτιώνουν τα ιστορικά κονιάματα, τα οποία συνεισέφεραν σημαντικά στη σεισμική απόκριση του Μνημείου.
- την επί τόπου έρευνα και εξέταση των επιχρισμένων επιφανειών του Τρούλου, του Γυναικωνίτη και του Νάρθηκα της Αγια-Σοφιάς με τη χρήση Μη-Καταστρεπτικών Μεθόδων για την αποκάλυψη επιχρισμένων ψηφιδωτών, καθώς και για τη διάγνωση της φθοράς των ψηφιδωτών και την αποτίμηση της συμβατότητας των υλικών και επεμβάσεων συντήρησης.
Η συμβολή της Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών είναι απαραίτητη στο πλαίσιο της Διεπιστημονικής Συνεργασίας για την Προστασία των Μνημείων και των Έργων της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς. Τα προβλήματα εμπειρισμού και χρήσης ασύμβατων υλικών στην Προστασία των Μνημείων απαιτούν την εισαγωγή της σχετικής Τεχνογνωσίας και Καινοτομίας, ώστε να επιτευχθεί η ολοκληρωμένη διάγνωση, αλλά και η ολοκληρωμένη μελέτη προστασίας και ο έλεγχος ποιότητας των σχετικών μελετών και έργων.
Το ΤΕΕ πέτυχε, σε διάλογο με τον Υπουργό Πολιτισμού, να συμπεριληφθεί στον Νόμο «Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομίας, (Ν. 3028/02), η αναγκαιότητα αυτή (’ρθρο 40, παρ. 4), καθώς και η απαίτηση για την παρουσία εμπειρογνωμόνων της Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών στα σχετικά Συμβούλια του Υπ.Πο (’ρθρο 50 παρ. 1. ε). Το Τεχνικό Επιμελητήριο διοργανώνει το 2008 το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δομικών Υλικών και αφιερώνει ειδική ημερίδα στα Υλικά και Επεμβάσεις Συντήρησης για την Προστασία των Μνημείων, καλλιεργώντας ευρύτερα τη διεπιστημονική και διαπανεπιστημιακή συνεργασία στον τομέα αυτό, με παρουσία όλων των σημαντικών Ελλήνων Επιστημόνων στο αντικείμενο αυτό και με τη συμβολή του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το ΤΕΕ αντιλαμβανόμενο την ανάγκη εναρμόνισης ανάμεσα στην Τεχνογνωσία, στη Βιομηχανία και στην Κατασκευή διοργανώνει στο πλαίσιο του 16ου Συνεδρίου Σκυροδέματος, ειδική ημερίδα, με τη συμβολή του Ελληνικού Τμήματος Σκυροδέματος, της Ελληνικής και της Κυπριακής Πλατφόρμας Έρευνας Τεχνολογίας για την Αειφόρο Κατασκευή και την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Δεν είναι η πρώτη έκδοση του ΤΕΕ που αναφέρεται στις «σχέσεις» και αλληλεπιδράσεις των ναών με την κοινωνία, την πολιτική, τον πολιτισμό, την αρχιτεκτονική, την αισθητική και την πολεοδομία ή του «κυρίαρχου» θρησκεύματος επί της λειτουργίας του ναού. Στην περίπτωση, όμως, της Αγια-Σοφιάς τα μέτρα είναι προφανώς διαφορετικά. Αυτή η έκδοση του ΤΕΕ, από αυτή την άποψη, αναφέρεται σε μια «συμβολή» που ξεπερνά την πρόθεση και τη δημιουργία όσων το ξεκίνησαν, όσων συνέβαλαν σε αυτό.
Ευχαριστίες οφείλονται στη συγγραφέα, που εμπιστεύτηκε την έκδοση στο ΤΕΕ, με πρόθεση να γίνει κτήμα όλων μας. Της συγγραφέως, που χρονικά πορευόμαστε μαζί, στα φοιτητικά μας χρόνια και στο Τεχνικό Επιμελητήριο. Μπορώ να διαβεβαιώσω ότι δίνει εμπνεύσεις, χρώμα και γνώσεις στο ΤΕΕ όσο λίγοι, και φαντασία όσο κανείς και καμία.
Πρόλογος του Προέδρου ΤΕΕ
Γιάννη Αλαβάνου
