H Βενετία, η πόλη που “ "από την ουτοπία έγινε πραγματικότητα"“, κατάφερε μέσα από την επιδίωξη για την επιβεβαίωση, αφενός της θρησκευτικής της πίστης, αφετέρου της αστικής της ταυτότητας, να διαμορφωθεί σε ένα ανεπανάληπτο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σύνολο, το οποίο έμεινε σχεδόν αμετάβλητο από τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα.
Η παρουσία εθνικών μειονοτήτων και ειδικότερα της ελληνικής κοινότητας Βενετίας επηρέασε την αρχιτεκτονική και όλες τις τέχνες, έτσι ώστε μερικές φορές δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμες οι ξένες επιρροές σε ένα χώρο που επεδίωκε να διατηρήσει την δική του φυσιογνωμία. H Βενετία, δέχθηκε τις ξένες επιρροές για να τις αναμορφώσει σε δικές της καλλιτεχνικές και αρχιτεκτονικές εκφράσεις και αποδέχθηκε το ξένο, μόνον αφού το έκανε δικό της.
Η ταυτότητα της ελληνικής αδελφότητας Βενετίας στην αρχιτεκτονική και στην πολεοδομία (14ος -16ος αιώνας) δεν μπορεί παρά να ταυτιστεί με την ιστορία και οργάνωση των θεσμών που δραστηριοποιήθηκαν στον χώρο της, με την πολιτική και αστική της συνείδηση και με τον απεριόριστο αριθμό σχέσεων και συμπτώσεων που διαδραματίστηκαν μέσα στον χώρο της ή έξω από αυτόν.
Οι βυζαντινές επιρροές, ήταν σαφείς από τον 11ο-13ο αιώνα στην αρχιτεκτονική των αστικών κατοικιών (Casa-fondaco) κατά μήκος του Μεγάλου Καναλιού (Canal Grande). Η επίδραση που είχε η βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική στη Βενετία είναι σαφής στα συντακτικά στοιχεία, στο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο και στις επιτείχιες διακοσμήσεις της βασιλικής του Αγίου Μάρκου (9ος-13ος αιώνας), όπου προσκλήθηκαν και συμμετείχαν βυζαντινοί τεχνίτες και αρχιτέκτονες. Ο ναός του Αγίου Μάρκου αποτέλεσε, άλλωστε, ένα από τα πρότυπα των ναών της πρώτης αναγέννησης της Βενετίας (τέλη 15ου - – αρχές 16ου αιώνα) .
Ο γνωστός αρχιτέκτων και λόγιος της πρώτης Αναγέννησης στην Ιταλία, Leon Battista Alberti, (1404-1472), πρότεινε μία άποψη για την κριτική της τέχνης, συγγενική με τη θεωρία του νεοπλατωνισμού στο β΄μισό του 15ου αιώνα, επηρεασμένη από τον βυζαντινό λόγιο Εμμανουήλ Χρυσολωρά, ο οποίος δίδαξε πολλούς Ιταλούς ανθρωπιστές:
“"Στα αγάλματα και στη ζωγραφική δεν θαυμάζουμε τόσο την ομορφιά των σωμάτων, αλλά περισσότερο το πνεύμα των καλλιτεχνών. Αυτό το πνεύμα σαν κερί πολύ καλά πλασμένο, δημιούργησε με πέτρα και με ξύλο, με μπρούτζο και με χρώματα, μία εικόνα που έπλασε ο καλλιτέχνης με τον νου του" “.
Οι Έλληνες της Βενετίας πολλαπλασιάστηκαν μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και κατά τον 15ο και 16ο αιώνα, συνεισέφεραν σημαντικά στην Αρχιτεκτονική, τη Χαρτογραφία, τη μελέτη των Μαθηματικών, την Φιλοσοφία, τη Ναυπηγική και στην αύξηση μετάδοσης της γνώσης, χάρη στην τυπογραφία.
Στο δικό τους αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σύνολο της πλατείας των Ελλήνων (16ος-17ος αιώνας, Campo dei Greci) είναι εμφανής ο συσχετισμός των επιλογών τους με την πολιτική, με ιστορικά γεγονότα, με τη θρησκεία και με τον τρόπο σκέψης. Ορισμένες από τις αναλογίες, που συναντώνται στη χάραξη της όψης του ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, παραπέμπουν στις αρμονικές αναλογίες της πυθαγόρειας κλίμακας, όπως είχαν ανακαλυφθεί εκ νέου και είχαν χρησιμοποιηθεί σε άλλα κτίρια της αναγέννησης στη Βενετία.
Οι επιλογές γνωστών αρχιτεκτόνων της αναγέννησης και του Μπαρόκ, ως υπευθύνων της μελέτης και της επίβλεψης των έργων στην πλατεία των Ελλήνων υποδεικνύουν ένα πυκνό πλέγμα σχέσεων των Ελλήνων με τις ενετικές αρχές και με τις άλλες αδελφότητες, όπου αυτοί δραστηριοποιούντο.
Η διασπορά της κατοίκησης των Ελλήνων στην πόλη και η συμμετοχή τους σε έργα επώνυμης αρχιτεκτονικής, ναούς, κοινωφελή έργα και έργα απλής κατοίκησης επιβεβαιώνει τη μοναδικότητα της αυλής των Ελλήνων ως χώρου εκπροσώπησης της ελληνικής αδελφότητας και αφετέρου επιβεβαιώνει την ταυτότητά τους στην αρχιτεκτονική και στην πολεοδομία στο σύνολο της πόλης.
Η έρευνα στις πηγές των Αρχείων της Ελληνικής Αδελφότητας Βενετίας, του Κρατικού Αρχείου Βενετίας, στο αρχείο του Μουσείου Correr, της Μαρκιανής βιβλιοθήκης, στα αρχεία θρησκευτικών Κοινοτήτων πολλές φορές αδημοσίευτων ανέδειξε μία κοινότητα που εκφραζόταν με τους δικούς της τρόπους στον επιφυλακτικό σε κάθε τι το νέο στον χώρο της Βενετίας.
Από την περίληψη της συγγραφέως
